কৃষক সংঘ আৰু কৃষি উন্নয়নত ইয়াৰ ভূমিকা

আমাৰ দেশৰ ৫৮.৪% তকৈ অধিক লোকক কৃষি খণ্ডই প্ৰাথমিক ভাৱে জীৱিকা নিৰ্বাহৰ উপায় দিছে আৰু মুঠ ঘৰুৱা উৎপাদনৰ ২৩% কৃষি ক্ষেত্ৰৰ পৰাই আহে৷ বিগত ৫০ বছৰে ২% তকৈ কম গড় উন্নয়নৰ বিপৰীতে কৃষি ক্ষেত্ৰত  ৪% উন্নয়ন হোৱা বুলি দশম পঞ্চ বাৰ্ষিক পৰিকল্পনা আৰু ৰাষ্ট্ৰীয় কৃষি নীতিৰ তথ্যই সদৰী কৰিছে৷ কৃষি ক্ষেত্ৰত ৪% উন্নয়ন বাহাল ৰখাৰ বাবে উৎপাদন বৃদ্ধি কৰা আৰু দক্ষতা বঢ়াই ব্যয় সংকোচন কৰা প্ৰয়োজন৷ কৃষি খণ্ডত প্ৰযুক্তি প্ৰয়োগৰ দ্বাৰা আধুনিকীকৰণ কৰিলেহে এয়া সম্ভৱ হ’ব৷ প্ৰযুক্তিৰ হস্তান্তৰকৰণৰ কাৰণে ব্যক্তিগত আৰু ৰাজহুৱা উভয় খণ্ডতে উপাদানসমূহৰ ব্যৱহাৰ দক্ষতা বঢ়াব লাগিব৷ লগতে কৃষি বিনিয়োগ বঢ়াই তুলি আৰু সামথ্যবান তথা অনুকূল অৰ্থনৈতিক পৰিবেশ সৃষ্টি কৰি এলানি পদক্ষেপ লোৱা অতি জৰুৰী হৈ পৰে৷ কৃষি খণ্ডলৈ এতিয়া আহি পৰা আৱশ্যকতাবোৰ হ’ল স্থানীয় বিশেষ ধৰণৰ দক্ষতা আৰু জ্ঞানৰ ওপৰত প্ৰতিষ্ঠিত প্ৰযুক্তি, কৃষিজাত উৎপাদনৰ ওপৰত উচ্চ খাপৰ মূল্য সংযোজন গঢ়ি তোলা, ৰাজহুৰা অনুষ্ঠানসমূহ, প্ৰযুক্তি ব্যৱহাৰকাৰীসকল আৰু নিগম খণ্ডৰ মাজত নতুন অংশীদাৰীত্ব গঢ় দিয়া, বিত্তীয় বহন ক্ষমতাৰ অনুভূতি লাভ কৰিবলৈ আৰু আন্তৰ্জাতিক বজাৰত প্ৰতিযোগিতাত নামিবলৈ বাৰ্তা প্ৰযুক্তি অধিক কাৰ্যকৰিভাৱে আঁকোৱালি লোৱা৷

কৃষকৰ খেতি-পথাৰলৈ শেষতীয়া কৃষি প্ৰযুক্তি প্ৰেৰণ, বেংকৰ সৈতে কৃষকসকলৰ সু-সম্পৰ্ক স্থাপনত সহায় কৰা, খেতি চপোৱাৰ পাছৰ পৰ্যায়ত শেহতীয়া প্ৰযুক্তি অৱলম্বন, মূল্য সংযোজন আদি তথা দ্ৰব্য যোগানৰ কাৰণে আৰু তেওঁলোকৰ উৎদপান বাছনি কৰিবলৈ সমূহীয়া দৰ দামৰ সুবিধা আদায় কৰাৰ ক্ষেত্ৰত ৰাষ্ট্ৰীয় কৃষি ও গ্ৰামোন্নয়ন বেংকে ১৯৮২ চনত আৰম্ভ কৰা কৃষক সংঘ আঁচনিখন এক যথাযোগ্য আৰু অতি মনোমত প্ৰচেষ্টা৷

 ভাৰতৰ প্ৰধান মন্ত্ৰীয়ে ৰাষ্ট্ৰৰ বাবে ১৯৮২ চনৰ ৫ নবেম্বৰত ৰাষ্ট্ৰীয় কৃষি ও গ্ৰামোন্নয়ন বেংক উৎসৰ্গা কৰোতে ঋণৰ যোগেদি উন্নয়নৰ পাঁচটা নীতিৰ(Principles) প্ৰচাৰ(propagate) চলাবলৈ “বিকাশ ভলণ্টিয়াৰ বাহিনী”(ViKAS Volunteer Vahini চমুকৈ VVV)আঁচনিৰ প্ৰবৰ্তন কৰে৷ ২০০৫ চনত বিকাশ ভলণ্টিয়াৰ বাহিনীক সংশোধন কৰি “কৃষক সংঘ আঁচনি”(Farmer’s Club Programme চমুকৈ FCP)নামেৰে নামাকৰণ কৰা হয়৷ কৃষক সংঘ হৈছে তৃনমূল পৰ্যায়ৰ অনানুষ্ঠানিক(Infomal)গাঁথনি(Forum)৷ এই সংঘসমূহ, বেংক আৰু কৃষকসকলৰ পৰস্পৰৰ উপকাৰৰ বাবে ৰাষ্ট্ৰীয় কৃষি ও গ্ৰামোন্নয়ন বেংকৰ পৃষ্ঠপোষকতাত বেংকসমূহৰ গ্ৰাম্য শাখা, বেচৰকাৰী অনুষ্ঠান আৰু কৃষি বিকাশ কেন্দ্ৰবোৰৰ দ্বাৰা গঠন কৰা হয়৷

কৃষক সংঘৰ উদ্দেশ্য

ঋণ, প্ৰযুক্তিৰ হস্তান্তৰ, সজাগতা আৰু সক্ষমতা আহৰণৰ যোগেদি গ্ৰাম্যাঞ্চলৰ উন্নতি সাধন কৰাটোৱেই হ’ল কৃষক সংঘ আঁচনিৰ উদ্দেশ্য৷ যথোপযুক্ত প্ৰযুক্তি, ভাল কৃষি পদ্ধতি, ঋণৰ সদ্ব্যৱহাৰ আৰু বজাৰৰ দক্ষতা অৱলম্বনৰ যোগেদি উৎপাদন আৰু উৎপাদন ক্ষমতা বৃদ্ধি কৰি কৃষকসকলৰ আয় বৃদ্ধি কৰাটোৱেই  আঁচনিখনৰ গুৰুত্ব৷

কৃষক সংঘৰ অগ্ৰগতি

২০১৩-১৪ চনৰ বছৰটোত ১৬২৭৯টা নতুন কৃষক সংঘক মঞ্জুৰী প্ৰদান কৰা হয়৷ ইয়াকে লৈ সমগ্ৰ দেশতে প্ৰতিটো সংঘতে ১৫ ৰ পৰা ২০ জনকৈ সদস্য হিচাপে সৰ্বমুঠ ১ লাখ ৪৩ হেজাৰ কৃষক সংঘ গঠিত হয়৷ কৃষকসকলক ঋণ, সম্প্ৰসাৰণ সেৱা, প্ৰযুক্তি আৰু বজাৰৰ সুবিধা উপলব্ধ কৰাৰ বাদেও কিছুমান কৃষক সংঘই আত্ম সহায় উন্নয়ন অনুষ্ঠান আৰু ব্যৱসায় সুচল কৰোতা/ব্যৱসায় সংযোগী স্বৰূপে কাম কৰি আছে৷ আঞ্চলিক ভিত্তিত কৃষক সংঘবোৰক বিভাজন কৰিলে দেখা যায় যে কেন্দ্ৰীয় অঞ্চলৰ অংশ গ্ৰহণ সৰ্বাধিক(২৮ শতাংশ),তাৰ পাছত পূৰ্বাঞ্চল(২৩শতাংশ), দক্ষিণ অঞ্চল(২১শতাংশ), পশ্চিম অঞ্চল(১৪শতাংশ)আৰু উত্তৰাঞ্চল(১১শতাংশ), যেতিয়া নেকি সংঘ গঠনৰ ক্ষেত্ৰত উত্তৰ পূৰ্বাঞ্চল(৩শতাংশ) সৰ্ব শেষত থাকে৷ ২০১৪-১৫ চনৰ বছৰটোৰ বাবে অৱলম্বন কৰা উপায়ত আঁচনিৰ কেন্দ্ৰীভূতকৰণ কৃষকসকলৰ সক্ষমতা গঢ়ি তোলা আৰু প্ৰশিক্ষণ দিয়া আৰু কৃতকাৰ্য হোৱা কৃষক সংঘক, কৃষক উৎপানকাৰী সংগঠনলৈ উন্নিত কৰা৷ ২০১৪-১৫ চনৰ বছৰটোত ৩০/৯/২০১৪ তাৰিখৰ লৈকে ৰাষ্ষ্ট্ৰীয় কৃষি ও গ্ৰামোন্নয়ন বেংকে ৫.০৪ কোটি টকাৰ বিত্তীয় পোষকতা আগ বঢ়ায়৷

কৃষক সংঘৰ কামবোৰ হ’লঃ

*ইয়াৰ সদস্যসকলৰ বাবে ঋণৰ ধাৰাটো নিশ্চিত কৰিবলৈ বেংকৰ সৈতে যোগাযোগ ৰক্ষা কৰা তথা বেংক আৰু ঋণীৰ মজত সু-সম্পৰ্ক গঢ়ি তোলা,

*প্ৰতি মাহতে অতি কমেও এখন সভা অনুস্থিত কৰা আৰু প্ৰয়োজন সাপেক্ষে প্ৰতি মাহে ২-৩ খন সভাও হ’ব পাৰে৷ সভাত উপস্থিত থাকিবলৈ সদস্য নোহোৱা সকলকো আমন্ত্ৰিত কৰা,

*কৃষি আৰু কৃষি সম্বন্ধীয় বিভিন্ন কাম কাজৰ ক্ষেত্ৰত বিষয় বস্তুৰ বিশেষজ্ঞ আৰু কৃষি বিশ্ব বিদ্যালয়ৰ কৰ্মচাৰীৰ সৈতে, কাৰিকৰি জ্ঞানৰ সম্প্ৰসাৰণৰ কাৰণে উন্নয়ন বিভাগ আৰু অন্য সেই সম্বন্ধীয় এজেঞ্চিৰ সৈতে আলোচনা কৰা৷ আনকি সদস্য নহ’লেও গাঁওখনৰ/ ওচৰ-চুবুৰীয়া গাঁৱৰ অভিজ্ঞ কৃষকক অতিথি বক্তা হিচাপে আমন্ত্ৰিত কৰা,

 *সদস্যৰ হৈ পাইকাৰীভাৱে দ্ৰব্য ক্ৰয় কৰিবলৈ দ্ৰব্য যোগানকাৰী নিগমৰ সৈতে সম্পৰ্ক ৰখা,

*সদস্যসকলৰ উপকাৰৰ বাবে মূল্য সংযোজন, প্ৰক্ৰিয়াকৰণ, কৃষি পামৰ উৎপাদিত দ্ৰব্যৰ যৌথ বজাৰ আদিৰ দৰে যুটিয়া কাম-কাজবোৰ সুচল/ সংগঠিত কৰা,

*জনগোষ্ঠীয় কাম-কাজবোৰ, শিক্ষা, স্বাস্থ্য, পৰিবেশ আৰু প্ৰাকৃতিক সম্পদ নিয়ন্ত্ৰণৰ দৰে আৰ্থ সামাজিক কৰ্মসূচী হাতত লোৱা,

*গ্ৰাম্য উৎপাদন আৰু উৎপাদিত দ্ৰব্যৰ বজাৰ৷

কৃষক সংঘৰ পাঁচটা তত্ত্ব ( The five principles) হ’লঃ

১)বিজ্ঞান আৰু প্ৰযুক্তিৰ আটাইতকৈ বেছি খাপ খোৱা পদ্ধতিৰে সৈতে নিশ্চিত ভাৱে ঋণ ব্যৱহাৰ কৰিব লাগিব৷

২)ঋণৰ চৰ্ত আৰু অৱস্থাসমূহক পূৰ্ণমাত্ৰাই সন্মান জনাব লাগিব৷

৩)যাতে উৎপাদন আৰু উৎপাদনশীলতা বাঢ়ে তাৰ বাবে সক্ষমতা সহকাৰে কাম সমাধা কৰিব লাগিব৷

৪)ঋণৰ দ্বাৰই সৃষ্ট অতিৰিক্ত আয়ৰ এটা অংশ সঞ্চয় কৰিবই লাগিব৷

 ৫)যাতে ঋণ পুনৰ চক্ৰাবৰ্ত আবৰ্তন ঘটি থাকে তাৰ বাবে ঋণৰ কিস্তি নিশ্চিতভাৱে, সময়মতে আৰু নিয়মীয়াকৈ পৰিশোধ কৰিব লাগিব৷

 যিবোৰ ক্ষেত্ৰত কৃষক সংঘ গঠনে বেংক-ঋণীৰ সু-সম্পৰ্ক স্থাপন কৰিছে সেইবোৰ হ’লঃ

*সঞ্চয় সংগ্ৰহ৷

*ঋণৰ প্ৰবাহ বৃদ্ধি কৰা আৰু বিচিত্ৰ ধৰণে ঋণ প্ৰদান৷

*নতুন ব্যৱসায়ৰ পথ উলিওৱা৷

*ঋণৰ ধন আদায় বৃদ্ধি কৰা আৰু অকামিলা সম্পদ হ্ৰাসকৰণ৷

*বেংক/ বিত্তীয় প্ৰতিষ্ঠানৰ লেন-দেন ব্যয় হ্ৰাসকৰণ৷

*গাঁৱৰ আৰ্থসামাজিক উন্নয়ন সাধন৷

 *বেংক আৰু ঋণী উভয়ৰ বাবে এক জয়জয়-ময়ময় অৱস্থা৷

কৃষক সংঘৰ সামাজিক কাম কাজ

 এইবোৰ উপকাৰৰ বাদেও, বিনামূলীয়া চকু পৰীক্ষা শিবিৰ, পশু স্বাস্থ্য যত্ন শিবিৰ, জন-প্ৰতিশেধক টীকা প্ৰদান শিবিৰ, ৰাস্তা, প্ৰতিৰোধী বান্ধ, বনানীকৰণ আদিৰ দৰে জনগোষ্ঠীয় কামৰ দৰে কিছুমান সামাজিক কল্যাণমূলক ব্যৱস্থাত কৃষক সংঘ আহিলা হৈ আহিছে৷ মুকলি বজাৰত উপাদানবোৰ পাইকাৰীভাৱে ক্ৰয় কৰাত দৰদাম কৰাৰ শক্তি বঢ়োৱা আৰু তেওঁলোকৰ উৎপাদনবোৰ মুক্ত বজাৰত বিক্ৰী কৰা৷

কোনে কৃষক সংঘ গঠক কৰিব পাৰে(Who can organise Farmers' Clubs)

বাণিজ্যিক বেংক, আঞ্চলিক গ্ৰামীণ বেংক আৰু সমবায় বেংককে ধৰি গ্ৰাম্যঞ্চলত কৰ্মৰত যিকোনো বেংকে কৃষক সংঘ গঠন কৰিব বা পৃষ্ঠপোষকতা কৰিব পাৰে৷ তেওঁলোকে, যদিহে আৱশ্যক হয়, বে-চৰকাৰী সংগঠন/ কৃষি বিকাশ কেন্দ্ৰ/ কৃষি বিশ্ব বিদ্যালয়ৰ পৰা কৃষক সংঘ গঢ়িবলৈ সেৱা ভাৰাত ল’ব পাৰে৷ সকলোবোৰ সংঘৰে বেংকত চেভিংচ একাউন্ট থকা দৰকাৰ৷

 গঠন প্ৰণালী(Set Up)   আৰু   সদস্যতা

গাঁওসমূহত কৃষক সংঘ এক অনানুষ্ঠানিক ৰাজহুৱা সভা৷ সাধাৰণতে বেংকৰ কাৰ্যকৰি পৰিসীমাৰ ভিতৰত ইয়াক এখন গাঁৱত / কেইখনমান গাঁও লগ লগাই গঠন কৰা হয়৷ যদিওবা কৃষক সংঘৰ অতি কমেও ১০ জন সদস্য থাকিব লাগে, সভ্যৰ উৰ্ধতম সংখ্যা ধৰা-বন্ধা নহয়৷ প্ৰতিটো সংঘতে দুজন বিষয় ববীয়া থাকিব-এজন মুখ্য সমন্বয়ৰক্ষী আৰু আনজন যুটীয়া সমন্বয়ৰক্ষী৷ দুটা বছৰৰ বাবে বিষয় ববীয়া সকলক গণতান্ত্ৰিক পদ্ধতিৰে সদস্য সকলে নিৰ্বাচন কৰে৷ বিষয় ববীয়াসকল কৃষক সংঘৰ কাৰ্যকৰি পৰিসীমাৰ ভিতৰৰ হোৱা উচিত৷ কোনো বে-চৰকাৰী অনুষ্ঠানৰ প্ৰতিনিধি সংঘৰ সদস্য হ’ব  নোৱাৰিব৷ সভা আহ্বান দিয়া, অভিজ্ঞজনৰ সৈতে সভাৰ আয়োজন, হিচাপ- নিকাচ চলাই নিয়া, বেংক, ৰাজ্য চৰকাৰৰ কৃষিৰ লগত যুক্ত বিভাগবোৰৰ লগত যোগাযোগ ৰক্ষা কৰা, বেংকৰ লগত সু-সম্পৰ্ক ৰক্ষা কৰি যোৱাই তেওঁলোকৰ প্ৰধান কাম৷

ইচ্ছাকৃত ঋণচুৰি কৰোতাৰ বাদে গাঁৱৰ সকলোৱেই কৃষক সংঘৰ সদস্য হ’ব পাৰে৷ সদস্যৰ বৰঙণি, দ্ৰব্যৰ পাইকাৰী যোগান আৰু কৃষিজাত উৎপাদনৰ সমূহীয়া বজাৰৰ দৰে কিছুমান ব্যৱসায় হাতত লৈ কৃষক সংঘই তেওঁলোকৰ নিজৰ আয়ৰ উৎস বঢ়াবলৈ চেষ্টা কৰিব লাগিব৷

বেংকৰ  শাখাসমূহে কেনেদৰে কৃষক সংঘ গঠন কৰিব

*বেংকৰ শাখাই প্ৰত্যক্ষভাৱে কৃষক সংঘ গঢ় দিব পাৰে বা কৃষি বিজ্ঞান কেন্দ্ৰ, কৃষি বিশ্ব বিদ্যালয়, বে-চৰকাৰী অনুষ্ঠান, নিগম ইত্যাদি নিয়োগ কৰিও কৃষক সংঘ গঢ়িব পাৰে৷

*বেংকৰ শাখাৰ কাৰ্যকৰি ক্ষেত্ৰৰ কৃষক সংঘ চলাই নিবৰ বাবে উপযুক্ত এখন গাঁও/ কেইখনমান গাঁও নিৰ্বাচন কৰিব লাগিব৷

*দলবদ্ধ কামৰ বাবে মনোভাৱ আৰু সামৰ্থ্য থকা ঋণৰ সঠিক ব্যৱহাৰ কৰা অতীতৰ ভাল নজীৰ থকা কেইজনমান ঋণী চিনাক্ত কৰিব লাগিব৷(সদস্য সঠিক নিৰ্বাচনৰ ওপৰতেই সংঘৰ কৃতকাৰ্যতা নিৰ্ভৰ কৰে৷)

*সদস্য সকলক এজন মুখ্য সমন্বয়ৰক্ষী আৰু এজন যুটীয়া সমন্বয়ৰক্ষী নিৰ্বাচন কৰিবলৈ উৎসাহিত কৰিব লাগিব৷ ই সমূহীয়া নেত্ৰিত্ব আৰু সংঘটোৰ ধাৰবাহিকতা নিশ্চিত কৰে৷

*কৃষক সংঘ চলাই নিয়াৰ পূৰ্বে ৰাষ্ট্ৰীয় কৃষি ও গ্ৰামোন্নয়ন বেংকৰ সহায়ত তেওঁলোকক প্ৰশিক্ষণ দিব লাগিব৷

*মাহেকীয়া সভা  নিয়মীয়াকৈ পাতিবলৈ সদস্যসকলক উৎসাহিত কৰিব লাগিব, অৰ্থবহ আলোচনা কৰিবলৈ আৰু প্ৰয়োজনীয় পদক্ষেপ ল’বলৈ তেওঁলোকক পথ প্ৰদৰ্শন কৰিব লাগিব৷

*ঋণ আৰু ঋণবিহীন আৱশ্যকতাবোৰ(প্ৰশিক্ষণ, আৰ্থসামাজিক, গ্ৰাম্য আন্তৰ্গাঠঁনি, আদি)চিনাক্ত কৰিবলৈ 

সদস্যসকলক প্ৰভাৱিত কৰিব লাগিব, এক কৰ্মসূচী প্ৰস্তুত কৰি সেইমতে চৰকাৰী বিভাগসমূহ আৰু আন এজেঞ্চীবোৰৰ সহযোগত নিপুণজনৰ ভাষণ, পৰামৰ্শ , প্ৰয়োজন ভিত্তিক কাৰ্যাৱলীৰ ব্যৱস্থা কৰিব লাগিব৷

*সদস্যভূক্তিৰ পঞ্জীয়ণ বহী, কাৰ্যবিৱৰণী বহী, হিচাপ পঞ্জীয়ণ বহী পৰিচালনা কৰিবলৈ সদস্যসকলক উৎসাহিত কৰা৷

*কৃতকাৰ্যতাৰ মাপ-কাঠি নিৰূপনৰ ব্যৱস্থা আৰু বাৰ্ষিক ভাৱে সংঘসমূহৰ মানদণ্ড পৰীক্ষা কৰিব লাগে৷

*কেৱল ঋণ আৰ ঋণ আদায়ৰ আহিলা হিচাপে ব্যৱহাৰ নকৰি কৃষক সংঘক বেংকক সহায় কৰিবলৈ আত্ম সহায়ক গোট উন্নয়নত , ক্ষুদ্ৰ ঋণ আদিত ব্যৱহাৰ কৰিব লাগে৷

ৰাষ্ট্ৰীয় কৃষি ও গ্ৰামোন্নয়ন বেংকৰ বিত্তীয় পোষকতা

ৰাষ্ত্ৰীয় কৃষি ও গ্ৰামোন্নয়ন বেংকে প্ৰতিটো কৃষক সংঘক প্ৰতি বছৰে ১০০০০/=টকাকৈ তিনি বছৰৰ বাবে বিত্তীয় সাহৰ্য প্ৰদান কৰে৷ এই ধন কৃষক সংঘৰ সদস্যসকলে সাংগঠনিক কাম-কাজ, পৰিচালনা ব্যয়, সজাগতা সভাৰ আয়োজন আদিৰ দৰে কামত খৰচ কৰে৷ কৃষকসকলৰ আয় বৃদ্ধিত সহায়ক হোৱা যথোপযুক্ত প্ৰযুক্তি অৱলম্বন আৰু ব্যাপ্তকৰণত সুচল কৰা কাৰণে কৃষক সংঘকে ধৰি যিকোনো অনুষ্ঠানক বিত্তীয় সাহাৰ্য আগ বঢ়াবলৈ ৰাষ্ট্ৰীয় কৃষি ও গ্ৰামোন্নয়ন বেংকে “Farmers Technology Transfer Fund (FTTF) নামৰ এক উৎসৰ্গীকৃত পুঁজি গঠন কৰে৷

ৰাষ্ট্ৰীয় কৃষি ও গ্ৰামোন্নয়ন বেংকে কৃষক সংঘক  প্ৰথম তিনিটা বছৰৰ বাবে পৃষ্ঠপোষকতা কৰিব আৰু তাৰ পিছৰ দুটা বছৰৰ বাবে প্ৰয়োজন হ’লে কৃষক সংঘক পোষকতা কৰা বেংকে পৃষ্ঠপোষকতা কৰিব৷ কৃষক সংঘটোৱে ৩ ৰ পৰা ৫ বছৰৰ ভিতৰত নিজে বৰ্ত্তি থকাৰ ক্ষমতা আহৰণ কৰিব বুলি আশা কৰা হয়৷

সামৰণি

 দেখা গৈছে যে দেশৰ বিভিন্ন ৰাজ্যত কৃষক সংঘসমূহ যিদৰে ঠন ধৰি উঠি কৃষি খণ্ডক বলিষ্ঠ কৰিছে সেইদৰে আমাৰ উত্তৰ পূৰ্বাঞ্চলত কৃষক সংঘ গঢ় লৈ উঠা নাই৷ এই ক্ষেত্ৰত প্ৰতিযোগিতাৰ মনোভাৱ জগাই তুলিবৰ বাবে পুৰষ্কাৰ প্ৰদানৰো ব্যৱস্থা কৰা হৈছে৷ ২০১১-১২ চনৰ বৰ্ষটোৰ বাবে কৃষি প্ৰযুক্তি হস্তান্তৰত আৰু তেওঁলোকৰ নিজৰ গাওঁবোৰত সকলো দিশতে সামাজিক আৰু অৰ্থনৈতিক উন্নয়নত  অনুকৰণীয় ফলাফল প্ৰদৰ্ষনৰ বাবে পাঁচটা কৃষক সংঘক অতি ভাল কাৰ্য সাধকৰ বঁটা প্ৰদান কৰা হৈছে৷ কৃষক সংঘবোৰৰ সু-পৰিচালনাৰ যোগেদি বেংকসমূহে নিজে লাভৱান হোৱাৰ লগতে কৃষক সংঘক প্ৰাসংগিক কৰি তুলি কৃষকসকলৰ উন্নয়ন সাধন কৰি  দেশৰ কৃষি খণ্ডক আগুৱাই নিয়াত মুখ্য ভূমিকা পালন কৰিব পাৰে৷

০০০০০০০০০০০০০০০০০০০০০০)(০০০০০০০০০০০০০০০০০০০০০